STD 6 Sem 1 ધોરણ 6 ચાલો ઇતિહાસ જાણીએ (સેમેસ્ટર 1) – તૈયારી કરતા વિધર્થીઓ માટે સંપૂર્ણ માર્ગદર્શિકા

STD 6 Sem 1 ધોરણ 6: ચાલો ઇતિહાસ જાણીએ (સેમેસ્ટર 1) – તૈયારી કરતા વિધર્થીઓ માટે સંપૂર્ણ માર્ગદર્શિકા ચાલો ઇતિહાસ જાણીએ” એ ધોરણ 6ના વિદ્યાર્થીઓ માટે રચાયેલ ઇતિહાસ વિષયક પાઠ્યપુસ્તક છે. આ પુસ્તક સેમેસ્ટર 1 માટે છે, જેમાં પ્રાચીન કાળથી લઈને મધ્યકાલીન સમયની જાણીતી ઘટનાઓ અને સમાજની ઉત્પત્તિથી લઈને માનવના વિકાસ સુધીની વાર્તાઓ સમાવિષ્ટ છે. અહીં વિધાર્થીઓને તેમના ઇતિહાસના મૂળભૂત ખ્યાલો સમજાવવા અને ભવિષ્યમાં ઊંડાણપૂર્વક અભ્યાસ કરવા માટે આ આધારભૂત માહિતી આપવામાં આવી છે.

STD 6 Sem 1 મુખ્ય વિષયો

ઈતિહાસના સ્ત્રોતો
ઈતિહાસ કેવી રીતે જાણવો અને એમાંથી શું શીખવું, એ વિશે વિદ્યાર્થીઓને માર્ગદર્શન મળે છે. આમાં પાટલિપુત્ર અને હરપ્પાની ધટનાઓ અને પુરાવાઓ જેવા ઇતિહાસના મહત્વપૂર્ણ સ્ત્રોતોની ચર્ચા કરવામાં આવે છે.

પ્રાચીન સિદ્ધિઓ
માનવજાત કેવી રીતે વિકસતી ગઈ અને કેવી રીતે સ્થળાંતર થયું તેની ચર્ચા. કળા, શિલ્પ અને આર્કિટેક્ચરના ઉદાહરણો અહીં આપવામાં આવ્યા છે.

હરપ્પા સંસ્કૃતિ
સિંધુ ઘાટી સંસ્કૃતિ વિશે માહિતી, તેમાં લોકોની જીવનશૈલી, તેમની સિદ્ધિઓ, શહેરીકરણ અને વ્યવસાયિક પ્રવૃત્તિઓના ઉદાહરણો.

વેદિક સંસ્કૃતિ
વેદો અને આર્ય સમાજની સ્થાપના, તેમનો સમાજ અને સંસ્કાર સાથે સંકળાયેલા પ્રાથમિક તથ્યોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.

મહાજનપદ કાળ
ભારતીય ઉપખંડમાં રાજ્યોની સ્થાપના, તક્ષશિલા અને પાટલિપુત્ર જેવા મહત્વપૂર્ણ મહાજનપદ અને તેમનું ઇતિહાસમાં સ્થાન. STD 6 Sem 1

તાડપત્ર અને ભોજપત્ર

તાડપત્ર (Palm Leaf Manuscripts)

તાડના પાનોનો ઉપયોગ પ્રાચીન કાળમાં લખાણો અને હસ્તપ્રતાલેખો (મન્યુસ્ક્રિપ્ટ્સ) લખવા માટે કરવામાં આવતો. તાડના પાન, જે તાડના વૃક્ષ પરથી મેળવવામાં આવતા, ખાસ પ્રક્રિયા દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવતાં. પાનને સૂકવીને અને તેને સંતાડીને પાત્રો તરીકે ઉપયોગમાં લેવાતાં. આ પાનો પર લાકડી અથવા કાંટા જેવું સાધન દ્વારા લખાણ લખવામાં આવતું, અને તેને કાળું/લાલ શાહી નાખીને વધુ સ્પષ્ટ બનાવવામાં આવતું. STD 6 Sem 1

ભોજપત્ર (Birch Bark Manuscripts)

ભોજવૃક્ષના છાલનો ઉપયોગ કરીને ભોજપત્ર બનાવવામાં આવતો. ખાસ કરીને હિમાલયના વિસ્તારમાં જોવા મળતાં આ ભોજવૃક્ષની છાલને કાપીને, સૂકવીને અને પાથરણા તરીકે તૈયાર કરવામાં આવતી. આ પત્રનો ઉપયોગ પ્રાચીન ભારતીય લેખકોએ વેદો, પુરાણો અને અન્ય ધાર્મિક ગ્રંથો લખવા માટે કર્યો હતો.

વિશિષ્ટતાઓ

સાંસ્કૃતિક મહત્વ: તાડપત્ર અને ભોજપત્ર બંનેનું ભારતના ઇતિહાસમાં ખૂબ જ મહત્વ છે. આવા લેખનમાધ્યમો પ્રાચીન સમયમાં ધર્મ, વિજ્ઞાન અને સાહિત્યનું જ્ઞાન સાચવવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતા.
લેખન પદ્ધતિ: બંને પત્રો પર લખાણ લખવું અત્યંત કાળજીપૂર્વક કરવું પડતું. એ દાયકાઓ અને શતાબ્દીઓ સુધી સાચવવામાં આવી શકતાં હતાં, જેના કારણે આજે પણ ઘણા ગ્રંથો અને જ્ઞાન આપણી પાસે ઉપલબ્ધ છે.STD 6 Sem 1

અભીલેખો (Inscriptions)

અભીલેખો એટલે શું?

અભીલેખો એ તે લેખો છે, જે પથ્થર, ધાતુ, તામ્રપત્ર, ભીંતો, તાડપત્ર, ભોજપત્ર જેવા સ્થીર અને ટકાઉ પદાર્થો પર ખોદીને અથવા લખીને બનાવવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે, આ અભીલેખો શાસકો દ્વારા આદેશ, જાહેરનામાં, ઈતિહાસિક ઘટનાઓ, યાત્રાઓ, દાન અને ધર્મપ્રચાર જેવી મહત્વની બાબતોને કંડારવા માટે લખવામાં આવતા.STD 6 Sem 1

અભીલેખોનો ઇતિહાસમાં મહત્ત્વ

આધારસ્ત્રોત: પ્રાચીન અને મધ્યયુગીન ભારતનો ઇતિહાસ જાણવામાં અભીલેખો ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. આ અભીલેખો દ્વારા રાજાઓના શાસનકાળ, રાજકૂટુંબ, વિજયયાત્રાઓ, યુદ્ધો, દાન અને ધર્મપ્રચાર વગેરેના મહત્વપૂર્ણ તથ્યો જાણવા મળે છે.

શિલાલેખો: પથ્થર પર કંડારેલા અભીલેખો સૌથી વધારે લોકપ્રિય છે. સમ્રાટ અશોકના શિલાલેખો દુનિયાભરમાં જાણીતા છે, જેમાં બૌદ્ધ ધર્મના સિદ્ધાંત અને તેમના ધર્મપ્રચારને કંડારવામાં આવ્યા છે.

તામ્રપત્ર: તાંબાના પત્રો પર રાજાઓ દ્વારા કંડારેલા લેખો તામ્રપત્ર તરીકે ઓળખાય છે. આ તામ્રપત્રો પર રાજાઓ દ્રારા દાનમાં આપેલ જમીન, ગૃહ અને સંપત્તિની વિગતો લખવામાં આવતી.

અર્થસભર માહિતી: અભીલેખો આ સમયગાળાની રાજકીય, ધાર્મિક, અને સામાજિક માહિતીનો શ્રેષ્ઠ આધાર છે. તે સમયના રાજાના નીતિ નિયમો, તેમનાં શાસન અને સામાન્ય લોકોની સ્થિતિ વિશે જ્ઞાન મળે છે.

પ્રખ્યાત અભીલેખો

અશોકના શિલાલેખો: આભારતના વિવિધ વિસ્તારોમાં આવેલી અશોકના શિલાલેખોમાં તેમની ધર્મપ્રચાર, યાત્રાઓ અને શાસનકારી સિદ્ધાંતોનું વર્ણન છે.
પ્રયાગ પ્રશસ્તિ: સમ્રાટ હર્ષવર્ધનના શાસનકાળનો એક મહત્વપૂર્ણ અભીલેખ, જેમાં તેમના શાસન અને વિજયની વિગતો છે.
મહોબાનું પૃથ્વીરાજ રાસો: રાજા પૃથ્વીરાજ ચૌહાણનો એક શિલાલેખ, જેમાં તેમના શાસન અને પરાક્રમની વિગતો છે.STD 6 Sem 1

તામ્રપત્ર (Copper Plate Inscriptions)

તામ્રપત્ર એટલે શું?

તામ્રપત્ર એ તાંબાના પત્ર પર કંડારેલા અભીલેખો છે. પ્રાચીન અને મધ્યયુગમાં શાસકોએ તેમના આદેશો, દાનની યાદીઓ, જમીન અને સંપત્તિ દાન કરવા સંબંધિત મહત્વપૂર્ણ માહિતી તામ્રપત્રો પર કંડારેલી હોય છે. આ તામ્રપત્રો સદી સુધી ટકાઉ રહેતા હોવાથી આજના યુગમાં પણ મળતા હોય છે અને ઇતિહાસની ગાઢ ગૂંથણીને સમજવા માટે ખૂબ ઉપયોગી છે.STD 6 Sem 1

તામ્રપત્રનો ઉપયોગ

દાન પત્ર: રાજાઓ અને રાજપરિવારના સભ્યોએ જમીન, ઘર, ગૌશાળા, ધર્મસ્થળ અથવા અન્ય માલિકીની વસ્તુઓનો દાન કરવા માટે તામ્રપત્રનો ઉપયોગ કર્યો છે. આવા તામ્રપત્રો પર દાન લેનાર વ્યક્તિનું નામ, દાન આપનાર રાજા, તેમજ દાનની શરતોની સંપૂર્ણ વિગતો કંડારવામાં આવી છે.STD 6 Sem 1

આદેશ પત્ર: શાસકોએ તેમના રાજકીય આદેશો, કર માફી, અથવા યુદ્ધ સંજોગો વિશેના આદેશો અને જાહેરનામા કંડારવા માટે પણ તામ્રપત્રોનો ઉપયોગ કર્યો હતો.

મહાન રાજ્યોના શાસનકાળ: તામ્રપત્રો આપણા માટે પ્રાચીન રાજ્યો અને તેમના શાસકોના ઇતિહાસને સમજવામાં ખૂબ જ ઉપયોગી છે. આ પત્રો રાજાની વિજયગાથા, તેમની નીતિઓ અને શાસનકાળના ઘટનાઓનું વર્ણન કરે છે.

તામ્રપત્રની વિશિષ્ટતાઓ

લિપી: તામ્રપત્રો પર લખાણ કંડારવા માટે અલગ અલગ લિપિઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો, જેમ કે બ્રાહ્મી, પ્રાકૃત, અને સંસ્કૃત. દરેક શાસનકાળ અનુસાર લિપિ બદલાતી.

ભાષા: તામ્રપત્રો સામાન્ય રીતે રાજકીય અને ધાર્મિક પ્રવચનો માટે સંસ્કૃતમાં લખાયેલા હોવા છતાં, સ્થાનિક ભાષાઓમાં પણ ઉપલબ્ધ છે.

પ્રખ્યાત તામ્રપત્રો

ગુંપા તામ્રપત્ર: આ તામ્રપત્રમાં રાજા ગૌતમીપુત્ર સાતકર્ણીના શાસનકાળની વિગતો આપવામાં આવી છે.
ગ્રાંટ તામ્રપત્રો: ચોળા અને પલ્લવ વંશના રાજાઓ દ્વારા અપાયેલા દાન પત્રો, જેમાં જમીન અને સંપત્તિનું દાનનું વર્ણન છે. STD 6 Sem 1
વલ્લભ તામ્રપત્ર: ગુજરાતના વલ્લભીયા વંશના રાજાઓએ વિવિધ મંદિર અને બ્રાહ્મણોને દાન આપવાનું આ તામ્રપત્રોમાં કંડાર્યું છે. STD 6 Sem 1

સિક્કા (Coins)

સિક્કા એટલે શું?

સિક્કા એ કોઈ પણ ધાતુમાંથી બનેલો નાણાકીય એકમ છે, જેનો ઉપયોગ વિવિધ શાસકોએ વ્યાપાર, કરચુકવણી અને સામાજિક વ્યવહાર માટે કર્યો હતો. સિક્કા પ્રાચીન અને મધ્યયુગના ઇતિહાસના મહત્વપૂર્ણ સ્ત્રોત છે. રાજાઓના શાસનકાળના પુરાવા અને અર્થવ્યવસ્થાની સ્થિતિને સમજવામાં સિક્કાનો બહુ મોટો ફાળો છે.STD 6 Sem 1

સિક્કા માટેનો ઇતિહાસમાં ઉપયોગ

વ્યાપાર અને વિનિમય: સિક્કા એ પ્રાચીન સમયમાં માલ-સામાન અને સેવાઓ માટે ચૂકવણી અને વ્યવહાર માટેનો મુખ્ય સાધન હતું. વિવિધ શાસનકાળમાં સિક્કાની માળખાકીય રચના અને ધાતુનો ઉપયોગ વિવિધ હતો.

રાજસત્તાનું પ્રતીક: સિક્કા પર શાસકના ચિત્ર, રાજચિહ્ન, અને અન્ય ધર્મિક પ્રતીકો કંડારેલાં હોય છે, જેનાથી શાસકના પ્રભાવ અને સત્તાનું પ્રતિનિધિત્વ થાય છે.

સત્તાંતરનાં પુરાવા: સિક્કા રાજાઓના સમયમાં શાસકવિશ્વ અને સત્તાંતરનાં પુરાવા પૂરા પાડે છે. શાસનકાળમાં રાજવી પરિવર્તન અને રાજાઓના યુગના અંતને સિક્કામાં થતા ફેરફારો દર્શાવે છે.

સિક્કાની લાક્ષણિકતાઓ

ધાતુ: સિક્કા તાંબુ, ચાંદી, સોનું, અને કાંસ્ય જેવી ધાતુઓમાંથી બનાવવામાં આવતા. સિક્કાની કિંમત ધાતુના પ્રકાર અને તેની વર્તમાન માંગણીને આધારે નક્કી થતી.

ચિત્રો અને શિલ્પો: સિક્કા પર શાસકના ચિત્ર, ભગવાનના ચિત્રો, અને રાજવી ચિહ્નો કંડારવામાં આવતાં, જે શાસકની સત્તા અને તેના ધર્મના પ્રચારને દર્શાવતા.

પ્રાચીન સિક્કાઓ

મૌર્ય અને ગુપ્ત કાળના સિક્કા: મૌર્ય સામ્રાજ્ય અને ગુપ્ત વંશના શાસકોએ સિક્કા પર તેમના ચિત્રો અને ધર્મસિદ્ધાંતો કંડાર્યા હતા, જેમાં ચંદ્રગુપ્ત મૌર્યના સિક્કા પ્રસિદ્ધ છે.

શક અને કુષાણ સિક્કા: આ શાસકોના સિક્કાઓ પર તેમના દેવતાઓ અને રાજવી ચિહ્નો કંડારવામાં આવ્યા હતા, જે વિદેશી અસર દર્શાવે છે.

મુઘલ સિક્કા: અકબર અને શાહજહાં જેવા મુઘલ શાસકોના સિક્કાઓ પર પ્રાચીન ફારસી અને અન્ય લખાણો કંડારવામાં આવ્યા હતા. મુઘલ શાસનકાળમાં સિક્કા નાણાકીય સિસ્ટમનો આધાર હતા.

નમૂનાઓ અને ચલણ

અત્યારના સમયમાં સિક્કા ચલણ તરીકે સામાન્ય રીતે ઓછા જોવા મળે છે, કારણ કે નોટો અને ડિજિટલ પેમેન્ટના સંજોગોમાં સિક્કાનો વપરાશ ઘટ્યો છે. તેમ છતાં, સિક્કાઓ પ્રાચીન ભારતીય ઇતિહાસ અને આર્થિક સમૃદ્ધિનો પ્રતિનિધિ છે.STD 6 Sem 1

પંચમાર્ક સિક્કા (Punch Marked Coins)

પંચમાર્ક સિક્કા પ્રાચીન ભારતના સૌથી પ્રારંભિક સિક્કા છે, જે પરિચિત નાણાકીય સિસ્ટમના ઉદ્ભવનો પ્રાથમિક સ્ત્રોત છે. આ સિક્કા કુલ 6મી સદી ઇ.સ.પૂર્વથી માંડીને 2મી સદી ઇસ્વી સુધીના સમયે વર્તમાનમાં આવ્યા હતા. તેમને “પંચમાર્ક” (Punch Marked) એટલે કે કોતરેલી છાપઓના આધારે ઓળખવામાં આવે છે, જે પાંચ અલગ અલગ ચિહ્નો ધરાવતી હોય છે.STD 6 Sem 1

સિક્કાની વિશિષ્ટતાઓ

સાદા અને અસંમિતિ સિક્કા:
પંચમાર્ક સિક્કા સામાન્ય રીતે સાદા હોય છે, અને તેમના આકારમાં કોઈ નિયમિતતા હોતી ન હતી. સિક્કા ચાંદી અને કાંસાની ધાતુઓમાંથી બનાવવામાં આવ્યા હતા, અને એ સિક્કા ગોળ કે ચોરસ નહીં પણ વિપુલતામાં અસંમતિયુક્ત હોય છે.

પાંચ છાપ (માર્ક):
આ સિક્કા પર પાંચ અલગ અલગ પ્રકારના ચિહ્નો કોતરવામાં આવતાં, જેમ કે સૂર્ય, ચાંદલો, પંખી, વાઘ, ઝાડ વગેરે. આ ચિહ્નો એ અલગ-અલગ રાજ્યો અને રાજવીઓના પ્રતીકમુદ્રા તરીકે ઓળખાતા.

કોઇ રાજાનો ચિત્ર નહીં:
આ સિક્કાઓ પર રાજાનો ચિત્ર નથી મળતો, જે પ્રાચીન મુઘલ કે ગુપ્ત વંશના સિક્કાથી જુદા હતા. પંચમાર્ક સિક્કા તાજેતરના શાસકો દ્વારા જારી કરવામાં આવતા નહીં, પરંતુ તે અલગ-અલગ મહાજનપદો અને રાજ્યોમાં છૂટાછવાયા રીતે પ્રચલિત હતા. STD 6 Sem 1

સામાન્ય ઉપયોગ

વ્યાપાર અને વિનિમય માટે: પંચમાર્ક સિક્કાનો મુખ્ય ઉપયોગ વેપાર અને દૈનિક આર્થિક વ્યવહાર માટે થતો. આ સિક્કાઓની આર્થિક વ્યવસ્થામાં મર્યાદા ન હોતી, અને તેઓ પૂરેપૂરા બજારમાં માન્યતા પામેલા હતા.

મહાજનપદ કાળમાં ઉપયોગ: પંચમાર્ક સિક્કા મુખ્યત્વે મહાજનપદ કાળમાં પ્રચલિત થયા, જ્યારે મગધ, કોશલ, વત્સ, અને તક્ષશિલા જેવા મહાજનપદોમાં આ સિક્કાઓનો વ્યાપક ઉપયોગ થયો.

સિક્કા પરના ચિહ્નો

• સૂર્ય: સામાન્ય રીતે રાજકીય અને ધર્મનું પ્રતીક.
• ચાંદલો: સુખાકારી અને સંપન્નતાનું પ્રતીક.
• વાઘ અને હાથી: શાસકના પરાક્રમ અને સત્તાનું પ્રતીક.
• પંખી અને ઝાડ: પ્રકૃતિ અને ધાર્મિક સન્માનનું પ્રતીક.

પ્રાથમિકતાઓ

વિશિષ્ટ વૈશ્વિક મૂલ્ય: પંચમાર્ક સિક્કા એ વિશ્વની પ્રાચીન સિક્કાઓમાં સ્થાન ધરાવે છે, જે પ્રાચીન ભારતીય અર્થવ્યવસ્થાની પ્રાથમિક સ્થિતિને દર્શાવે છે.

સામાજિક અને રાજકીય મહત્વ: આ સિક્કાઓ એ ફક્ત નાણાં જ નહીં પરંતુ શાસન અને ધર્મના પ્રતીકો પણ હતા. તેઓ પ્રાચીન સમયની સમાજવ્યવસ્થા, રાજકીય શક્તિ અને ધર્મના પ્રભાવના આદર્શ સમાન છે.

ઈતિહાસના અભ્યાસીઓ, પુરાતત્વશાસ્ત્રીઓ, ઇતિહાસકારો અને પ્રવાસીઓ

ઇતિહાસના અભ્યાસીઓ (Historians)

ઇતિહાસના અભ્યાસીઓ એ લોકો છે, જેમને ઇતિહાસના વિવિધ ક્ષેત્રોમાં રસ હોય છે અને જે વિભિન્ન દસ્તાવેજો, પુસ્તકસ્રોતો, શિલાલેખો, અને પુરાવાઓનો અભ્યાસ કરીને ઇતિહાસની ઘટનાઓ, સમાજ અને રાજકીય સિદ્ધાંતોને સમજવામાં ગહનતા લાવે છે. તેઓ પ્રાચીનથી આધુનિક સમયના ઇતિહાસને રેખાંકિત કરી, શાસન, સમાજની સ્થિતિ, ધર્મ અને સમાજના વિભાજનને પ્રકાશમાં લાવે છે. STD 6 Sem 1

મુખ્ય કાર્યો

• ઇતિહાસના પુરાવાઓ અને દસ્તાવેજોનું વિશ્લેષણ.
• ભૂતકાળના સમાજ, રાજવીકાળ અને સંસ્કૃતિઓ વિશે શોધખોળ.
• ઇતિહાસના લેખો અને પુસ્તક લખીને જ્ઞાનનું પ્રસારણ.

પુરાતત્વશાસ્ત્રીઓ (Archaeologists)

પુરાતત્વશાસ્ત્રીઓ પ્રાચીન અવશેષો, મકબરો, સ્થળો અને બાવડી જેવા શિલ્પો અને કલા પર સંશોધન કરીને, ધરતીના નીચે છુપાયેલા ઇતિહાસને પ્રકાશમાં લાવે છે. તેઓ ખોદકામ કરીને પ્રાચીન અવશેષો શોધી કળા, સંસ્કૃતિ અને સમાજ વિશે માહિતી મેળવી ઇતિહાસના જૂના સમયને સમજવા માટે નવા માર્ગ પ્રદાન કરે છે.STD 6 Sem 1

મુખ્ય કાર્યો

• ભૂગર્ભીય ખોદકામ (Excavation) દ્વારા પ્રાચીન અવશેષો શોધી કાઢવું.
• કિલ્લાઓ, મંદિરો, ઘર અને નગરોની રચના અને પુરાવાઓનું અધ્યયન.
• પુરાતત્વીય સ્રોતો દ્વારા પ્રાચીન કાળના જીવન વિશે માહિતી પ્રાપ્ત કરવી.

ઇતિહાસકારો (Chroniclers)

ઇતિહાસકારો એ ભૂતકાળમાં થયેલી મહત્વપૂર્ણ ઘટનાઓનું વર્ણન કરતા હતા. તેઓ રાજા અને શાસકોની તત્વજ્ઞાન અને જીતના વર્ણનો કવિતાઓ, સાહિત્ય અને લખાણોમાં આપી, પ્રાચીન શાસકની વિજયગાથા અને શાસનનું લિપિબદ્ધ રૂપે રક્ષણ કરતા.

મુખ્ય કાર્યો

• ઇતિહાસની ઘટનાઓનું વર્ણન અને દસ્તાવેજીકરણ.
• રાજા અને શાસનકાળના લેખો અને કાવ્યરૂપ પદ્યુમં લેખન.
• શાસકની મહત્તા અને તેના કાર્ય વિશેના મહત્વપૂર્ણ આધારોનું લેખન.

પ્રવાસીઓ (Travelers)

પ્રાચીન અને મધ્યયુગના પ્રવાસીઓ તેમના યાત્રાના દરમિયાન તેમના અનુભવ અને દ્રષ્ટિકોણનો વર્ણન કરતા. તેઓએ વિભિન્ન પ્રદેશોની સાંસ્કૃતિક, સામાજિક અને રાજકીય સ્થિતિ અંગે લખાણ આપ્યા છે, જે ઇતિહાસ માટે મહત્ત્વપૂર્ણ છે. કેટલીકવાર, પ્રવાસીઓએ રાજા અને શાસકોને પોતાના પ્રવાસ દરમ્યાન દીઠા ક્ષેત્રોની માહિતી આપીને સંજોગોને બદલી નાખ્યા.

મુખ્ય કાર્યો

• નવી જગ્યા અને સંસ્કૃતિઓની શોધખોળ.
• વિવિધ રાજ્યો અને રાજ્યોના રાજકીય, ધાર્મિક અને સામાજિક પરિપ્રેક્ષ્યમાં વર્ણનો.
• મુસાફરી દરમિયાન જોવા મળેલી પ્રચલિત પરંપરાઓ અને લોકજીવન વિશેનો લેખન.

BC (Before Christ)

BC એ “Before Christ” નો સંક્ષેપ છે, જેનો અર્થ “ઈસુ ખ્રિસ્તના જન્મથી પહેલા” થાય છે. BC નો ઉપયોગ ઇતિહાસમાં સમયગણનાની પદ્ધતિ માટે થાય છે, જે ઇસુ ખ્રિસ્તના જન્મને આધારે સમયગણનાનું એક માપદંડ બનાવે છે. BC સમયગણનામાં વર્ષોની ગણતરી રિવર્સ ક્રમમાં થાય છે, એટલે કે વર્ષ 1 BC પછી વર્ષ 2 BC આવે છે.

BC સાથે સંબંધિત અગત્યના તથ્યો

BC અને AD (Anno Domini)
BC એ સમયગણનાનું એક માપદંડ છે, જે ઇસુના જન્મથી પહેલાની સમયરેખા દર્શાવે છે. ઇસુ ખ્રિસ્તના જન્મ પછીની સમયગણના માટે “AD” નો ઉપયોગ થાય છે, જેનો અર્થ “Anno Domini” એટલે કે “પ્રભુના વર્ષમાં” થાય છે.

BC અને BCE
આજકાલ, ઇતિહાસમાં “BC” ના બદલે “BCE” (Before Common Era) શબ્દનો પણ ઉપયોગ થાય છે. BCE નો અર્થ “સામાન્ય યુગ પહેલા” છે, જે વધુ વૈશ્વિક અને ધર્મનિરપેક્ષ છે.

BCનો સમયગાળો
BC સમયગણના વહીવટમાં વર્ષોની ગણતરી ઇસુના જન્મ પહેલાંથી શરૂ થાય છે, અને તે વિલિયમ દોહાની પદ્ધતિ પ્રમાણે રિવર્સ ક્રમમાં ગોઠવાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો એક ઘટના 500 BCમાં બની છે, તો તે 500 વર્ષ પહેલા ઇસુ ખ્રિસ્તના જન્મથી ગણાતી ગણાય.

BCમાં બનીેલી મહત્વપૂર્ણ ઘટનાઓ:

ઇજિપ્તના પિરામિડ્સ (આરંભ ~ 2600 BC): પ્રાચીન ઇજિપ્તના પિરામિડ્સનો નિર્માણ BC સમયગણના દરમિયાન થયો હતો, જે વિશ્વના સાત અજાયબીઓમાં સ્થાન ધરાવે છે.
હરપ્પા સંસ્કૃતિ (~ 3300 BC થી 1300 BC): ભારતના ઉપખંડમાં આ પ્રાચીન સંસ્કૃતિનું પ્રભાવશાળી સમ્રાજ્ય વિકસ્યું હતું.
બુદ્ધનું જન્મ (~ 563 BC): ભગવાન બુદ્ધનો જન્મ પણ BC સમયમાં થયો હતો, જેમણે બૌદ્ધ ધર્મની સ્થાપના કરી.STD 6 Sem 1

BCનો મહત્વ ઇતિહાસમાં

BC સમયગણના હેઠળ આપણા ઇતિહાસના પ્રારંભિક સમયકાળના મહત્વપૂર્ણ ધર્મ, સંસ્કૃતિ, અને સામાજિક સિદ્ધાંતો વિકસ્યા. આ સમયગણનામાં વિવિધ રાજવીઓ, સંસ્કૃતિઓ, અને મહાન ધર્મગુરુઓનો ઉદય થયો

મહત્વની લિંક

GSEB Gujarat : Click Here
Home Page : Click Here

STD 6 Sem 1 FAQ (વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો)